Veiligheid binnen de organisatie versterken: praktische stappen om de werkplek veilig(er) te maken

Wat is een veiligheidscultuur?

Een veiligheidscultuur omvat de gedragingen, waarden en overtuigingen van medewerkers en leidinggevenden ten opzichte van veiligheid. Het is merkbaar in hoe mensen met elkaar praten over risico’s, hoe ze incidenten melden (of juist niet) en hoe serieus veiligheidsregels worden genomen. 

Het belang van een sterke veiligheidscultuur

Een sterke veiligheidscultuur heeft tal van voordelen, maar we zetten de belangrijkste op een rijtje:

• Minder incidenten en ongevallen
• Meer openheid over fouten en risico’s
• Hoger veiligheidsbewustzijn bij alle lagen in de organisatie
• Betere naleving van procedures en veiligheidsafspraken
• Meer wederzijdse verantwoordelijkheid op de werkvloer

Een sterke veiligheidscultuur creëert een omgeving waarin medewerkers zich vrij voelen om iets te zeggen als ze onveilige situaties zien. Fouten worden gezien als leermomenten in plaats van verwijten, waarin veiligheid geen verplichting is, maar een gedeelde verantwoordelijkheid. Zo ontstaat een werkplek waar mensen niet alleen veiliger werken, maar zich ook veiliger voelen.

Gevolgen van een zwakke veiligheidscultuur

Aan de andere kant zorgt een zwakke veiligheidscultuur voor aanzienlijke risico’s binnen een organisatie. Waar een sterke veiligheidscultuur bijdraagt aan vertrouwen, openheid en het voorkomen van incidenten, leidt het ontbreken daarvan juist tot het tegenovergestelde. In een omgeving waar medewerkers zich niet veilig voelen om fouten te melden of risico’s bespreekbaar te maken, ontstaan blinde vlekken die de organisatie kwetsbaar maken. Het gevolg is dat kleine signalen over het hoofd worden gezien, onveilige situaties kunnen ontstaan en medewerkers terughoudend worden in hun communicatie en initiatief. Dit heeft niet alleen impact op het welzijn van het personeel, maar ook op de prestaties, continuïteit en reputatie van de organisatie.

Een zwakke bedrijfscultuur betekent in het kort:

• Meer ongevallen of near misses
• (Psychologische) onveiligheid 
• Verminderde meldingsbereidheid, waardoor risico’s niet tijdig worden op- en aangepakt
• Remt innovatie, verlaagt de productiviteit en veroorzaakt stress, wat resulteert in hoger ziekteverzuim en hoger verloop
• Daarnaast kans op financiële schade als gevolg van een ongeval
• Reputatieverlies 
• Structurele verbeteringen blijven uit doordat feedback niet wordt gedeeld of opgevolgd

Hieronder volgen de vijf stappen die je als organisatie kunt zetten voor het maken en borgen van een sterke veiligheidscultuur.

Stap 1: Leidinggevenden geven het goede voorbeeld

Veiligheid begint bij leiderschap. Als leidinggevenden zelf proactief veiligheid naleven, spreken ze niet alleen de taal, maar laten ze ook zien dat veiligheid een prioriteit is. Leidinggevenden spelen dan ook een essentiële rol in het creëren van veilig werkgedrag, want: goed voorbeeld doet volgen. Leidinggevenden stellen de kaders op en stimuleren/inspireren medewerkers om veiligheid tot een vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijks werk te maken. Als een teamleider bijvoorbeeld altijd zijn helm draagt, situaties bespreekt en actief luistert naar signalen van zijn team, zet dat de toon. 

Om die voorbeeldrol effectief te vervullen, is het belangrijk dat leidinggevenden zichtbaar en benaderbaar zijn op het gebied van veiligheid. Dit betekent niet alleen het naleven van regels, maar ook het actief benoemen van onveilige situaties, het geven van complimenten bij veilig gedrag en het openstaan voor feedback van medewerkers. 

Stap 2: Maak veiligheid zichtbaar en bespreekbaar

Veiligheid op de werkvloer begint bij het zichtbaar en bespreekbaar maken van veiligheid. Dit betekent dat iedereen binnen een organisatie actief onveilige signalen oppakt en elkaar aanspreekt op onveilige situaties/handelingen. Er wordt ook ruimte gecreëerd voor open gesprekken over wat wel en niet veilig is. Door veiligheid regelmatig op de agenda te zetten, bijvoorbeeld in teamoverleggen, toolboxen of werkplekinspecties, ontstaat een cultuur waarin iedereen zich verantwoordelijk voelt. Het bespreekbaar maken van risico’s en incidenten voorkomt niet alleen herhaling, maar draagt ook bij aan vertrouwen en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Zo wordt veiligheid niet iets dat alleen op papier staat, maar een dagelijks gedeelde waarde.

Stap 3: Stimuleer eigenaarschap bij medewerkers

In organisaties met een sterke veiligheidscultuur voelen medewerkers zich verantwoordelijk. Ook voor elkaar. Ze durven elkaar aan te spreken op onveilig gedrag, melden risico’s zonder angst voor nadelige gevolgen en denken actief mee over verbeteringen.

Een sterke veiligheidscultuur dient gezamenlijk te worden gedragen en ontstaat van binnenuit. Het is belangrijk om werknemers bij het veiligheidsbeleid van jouw organisatie te betrekken. Nodig medewerkers uit om mee te denken over veiligheidsbeleid, veiligheidsoplossingen, verbeteringen of het aanpassen van werkinstructies of methoden. Geef hen daarbij ruimte om eigenaarschap te nemen. Dit vergroot de betrokkenheid onder de medewerkers en zorgt voor praktische verbeteringen die breed gedragen kunnen worden.

Als medewerkers actief mogen meedenken en invloed hebben op hun werkomgeving, voelen zij zich meer verantwoordelijk voor hun werk en veiligheid. Dit zorgt niet alleen voor meer draagvlak, maar ook voor betere, werkbare oplossingen. Zo wordt veiligheid een gedeelde verantwoordelijkheid en niet iets dat van bovenaf wordt opgelegd. Let op dat niet iedereen zich even vrij voelt als het op veiligheidskwesties aankomt. Wellicht zijn er medewerkers die bepaalde zorgen hebben, maar deze niet durven te uiten naar collega’s of leidinggevende(n). Overweeg daarom om het mogelijk te maken anoniem een bijdrage te kunnen leveren.

Stap 4: Beloon en waardeer veilig gedrag

Veilig gedrag verdient erkenning. Door medewerkers actief te waarderen wanneer zij veilig werken, elkaar aanspreken of verbeteringsvoorstellen aandragen, geef je een krachtig signaal af. Dit hoeft niet altijd groots te zijn. Een oprecht compliment, een bedankje tijdens het werkoverleg of een vermelding op het intranet kan al veel betekenen. Waardering stimuleert herhaling van gewenst gedrag en motiveert anderen om zelf ook bewuster met veiligheid om te gaan.

Daarnaast draagt het belonen van veilig gedrag bij aan een positieve veiligheidscultuur. In plaats van enkel te focussen op wat fout gaat, leg je de nadruk op wat goed gaat. Hierdoor ontstaat een open en stimulerende sfeer waarin mensen eerder geneigd zijn om initiatief te nemen en zich verantwoordelijk te voelen. Een cultuur waarin veilig gedrag gezien, gewaardeerd en versterkt wordt, is een cultuur die zichzelf blijft ontwikkelen.

Stap 5: Evalueer en blijf verbeteren

​​Een sterke veiligheidscultuur vraagt om voortdurende aandacht en bijsturing. Door regelmatig in zowel gedrag als in beleid te evalueren krijg je inzicht in wat goed gaat en waar bijsturing nodig is. Denk hierbij aan het bespreken van (bijna)incidenten, het uitvoeren van werkplekinspecties of het houden van veiligheidsgesprekken met medewerkers. Deze evaluaties helpen om risico’s tijdig te signaleren en de juiste maatregelen te nemen.

Daarnaast is het belangrijk om medewerkers actief te betrekken bij het verbeteren van veiligheid. Vraag naar hun ervaringen, luister naar signalen vanaf de werkvloer en neem hun input serieus. Continu verbeteren betekent niet alleen processen aanpassen, maar ook blijven leren van elkaar. Zo blijft veiligheid niet stilstaan, maar groeit het mee met de organisatie en met de mensen die er werken.

Aan de slag met veiligheidscultuur

Een sterke veiligheidscultuur ontstaat dus niet vanzelf. Het is essentieel dat iedereen dezelfde koers vaart. Dit vraagt aandacht, betrokkenheid en consistent gedrag van iedereen binnen de organisatie. Alleen zo beperk en voorkom je veiligheidsrisico’s op de werkvloer.

Bij Pro Industry begrijpen we hoe belangrijk veiligheid is binnen de maak- en procesindustrie. We denken graag mee over het vinden van vakmensen die niet alleen de juiste kennis en ervaring meebrengen, maar die veiligheid voorop hebben staan. 

Wat kunnen we voor jouw organisatie betekenen? We horen het graag. Klik op de link voor meer informatie: Arbeidsbemiddeling in de maakindustrie | Pro Industry

Bekijk de contactgegevens per vestiging: Vacatures in de maakindustrie. Ontdek onze landelijke dekking.